اگر از ماه رمضان روزه قضا دارید بخوانید

اگر کسی روزه ماه رمضان را عمداً (بدون عذر شرعی مانند مریضی) نگیرد، باید قضاى آن را بجا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند و چنانچه تا رمضان آینده قضاى آن روزه را بجا نیاورد براى هر روز نیز دادن یک مد طعام لازم است.

در این مقاله به سه سوال فقهی پاسخگو خواهیم بود:

سوال: اگر کسی روزه سال قبل را نگرفته و تا ماه رمضان آینده نیز قضا نکرده باشد چه حکمی دارد؟

سه صورت برای پرسش شما وجود دارد که ما با استفاده از دیدگاه های مراجع تقلید، به تفکیک به پاسخ آن می پردازیم.

یک. اگر به واسطه مرضى، روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضاى روزه‏هایى را که نگرفته بر او واجب نیست و باید براى هر روز یک مدّ که تقریباً ده سیر (750 گرم) است گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 947، مسأله 1703)

دو. اگر به واسطه عذر دیگرى؛ مثلًا براى مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند، روزه‏هایى را که نگرفته باید قضا کند و احتیاط مستحب آن است که براى هر روز یک مد طعام هم به فقیر بدهد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 947، مسأله 1703)

سه. اگر در ماه رمضان به واسطه عذرى روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمداً قضاى روزه را نگیرد باید روزه را قضا کند و براى هر روز یک مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 947، مسأله 1705)

سوال: اگر قضای روزه رمضان را تا رمضان آینده نگیرد، آیا معصیت کرده است یا نه؟

اگر قضاى روزه رمضان را (یک سال یا )چند سال تأخیر بیندازد باید قضا را بگیرد، و براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 949) بنابراین چنین کاری حرام نیست و شخص معصیت نکرده است. (مستمسک العروة الوثقى، ج‏8، ص 506؛ المستند فی شرح العروة الوثقى، ج‏2، ص 198؛ صراط النجاة (خویی)، ج2، ص 150، س 472)

سوال: 1? کسی که نمی داند از سال های قبل (سال های اولیه تکلیف) نماز قضا دارد یا نه و حتی نمی تواند حدس بزند که مثلاً چقدر نماز قضا دارد، تکلیفش چیست؟

2? کسی که نمی داند از سال های قبل (سال های اولیه تکلیف) روزه قضا دارد یا نه و حتی نمی تواند حدس بزند که مثلاً چقدر روزه قضا دارد، تکلیفش چیست؟

3? کسی که روزه قضای خود را تا ماه رمضان آینده نگیرد و وارد ماه رمضان شود و بعد از آن بخواهد قضای آن را بگیرد، آیا کفاره نیز شاملش می شود؟

1? اگر کسی نمی داند که آیا نماز قضایی بر عهده اش است یا خیر، چون یقین به قضا شدن ندارد، چیزی بر عهده او نبوده و بجا آوردن نماز قضا بر او واجب نیست. (حسینی خامنه ای، سید علی، أجوبة الاستفتاءات (بالفارسیة)، ص 106، س 526 و 527) پس، بر شما چیزی واجب نیست.اما اگر یقین به داشتن نماز قضا داشته، ولی مقدار آن را نمی دانید (و نمی توانید حدس بزنید) اگر مقدار کمتر را بخوانید کافی است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 754، مسئله 1383)

2? اگر یقین ندارید که روزه ای قضا شده یا نه، مانند نماز چیزی بر عهده شما نیست. اما اگر نمی توانید مقدار قضا شده را حدس بزنید، فتوای مراجع عظام تقلید به شرح ذیل است:

آیة الله خامنه ای(دام ظله): جایز است که به قضاى آن مقدار از روزه‏هایش که یقین به فوت آنها دارد، اکتفا نماید. (أجوبة الاستفتاءات (بالفارسیة)، ص 170، س 819)

آیة الله فاضل (ره): اگر در تعداد روزهایى که نگرفته و باید قضا کند شک دارد، باید به مقدارى که یقین دارد روزه نگرفته قضا کند. مثلًا اگر شک کند که پنج روزه قضا بر عهده او است یا هفت روزه باید پنج روز را قضا کند. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1، ص 945)

آیة الله زنجانی(دام ظله): بنابر احتیاط واجب باید مقدار بیشترى را که احتمال مى‏دهد روزه نگرفته قضا نماید. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1، ص 945)

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله): همان مقدار که یقین دارید روزه نگرفته اید قضا کنید. (سایت معظم له، استفتائات، احکام روزه قضا)

آیة الله بهجت(ره): به مقدار یقینى باید انجام دهید (قضا کنید). (سایت معظم له، استفتائات، احکام روزه قضا)

3? اگر روزه رمضان را عمداً (بدون عذر شرعی مانند مریضی) نگیرد، باید قضاى آن را بجا آورد و براى هر روز دو ماه روزه بگیرد یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند و چنانچه تا رمضان آینده قضاى آن روزه را بجا نیاورد براى هر روز نیز دادن یک مد طعام لازم است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1، ص 949، م 1710)

خلاصه: اگر کسی به واسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بکشد، قضاى روزه‏هایى را که نگرفته بر او واجب نیست و باید براى هر روز یک مد (که تقریباً ده سیر(750 گرم) است)، طعام یعنى گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.

اما اگر به واسطه سفر روزه را نگیرد پس باید هر روزی را که نگرفته قضا کند و براى هر روز یک مد (که تقریباً ده سیر(750 گرم) است)، طعام یعنى گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. ولی اگر عمداً روزه را نگیرد، باید هم قضا کند و هم کفاره بدهد و هم براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.
و اما در مورد نمازهای قضا شده نظرات آیات عظام به این شرح است:

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله): مثلًا نمى‏داند دو نماز بوده یا سه نماز، کافى است مقدار کمتر را بخواند، امّا اگر قبلًا شماره آنها را مى‏دانسته، ولى به واسطه سهل انگارى فراموش کرده، احتیاط واجب آن است که مقدار بیشتر را بخواند.

آیة الله فاضل (ره): احتیاط واجب آن است، چنانچه شماره آنها را قبلًا مى‏دانسته و بعد فراموش نموده مقدار زیادتر را بخواند.

آیة الله بهجت(ره): چنانچه براى او مشکل نیست و عسر و حرج در کار نباشد، لازم است آن قدر نماز بخواند تا علم پیدا کند به مقدار نمازهاى قضا شده یا این که بیشتر نماز قضا خوانده است، و اگر تحصیل علم ممکن نیست، به مقدارى که اطمینان پیدا کند، نماز بخواند؛ و اگر آن هم نشد، به قدرى که گمان پیدا کند؛ و این احتیاطات، در صورتى است که مى‏داند یا احتمال مى‏دهد که سابقاً مقدار آنها را مى‏دانسته و الّا فقط به قدرى که یقین دارد نماز بخواند و در مورد مقدار بیشتر، احتیاط کردن خوب است، ولى ظاهر این است که لازم نیست.

(آیات عظام: گلپایگانى، خوئى، تبریزى، سیستانى، زنجانى، صافى): مسأله کسى که مثلًا چند نماز صبح یا چند نماز ظهر از او قضا شده و شماره آنها را نمى‏داند مثلًا نمى‏داند که سه یا چهار یا پنج نماز بوده، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافى است. ولى بهتر آن است که به قدرى نماز بخواند که یقین کند تمام آنها را خوانده است؛ مثلًا اگر فراموش کرده که چند نماز صبح از او قضا شده است و یقین دارد که بیشتر از ده نماز نبوده (خوئى، تبریزى، سیستانى): احتیاطاً ده نماز صبح بخواند.

آیة الله زنجانی(دام ظله): احتیاط مستحب آن است که مقدار بیشتر را بخواند؛ بخصوص اگر شماره آنها را مى‏دانسته و فراموش کرده، مثلًا اگر فراموش کرده که چند نماز صبح از او قضا شده و یقین دارد که بیشتر از ده نبوده، به احتیاط مستحب ده نماز صبح بخواند.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1